از اهل ادب و اخلاق، نه تحمیق و ریا

حضورش در هر جلسه ای، حسی از آرامش و اندیشه را جاری می کرد و روحیه سرشار از معنویتش بر فضا حاکم می شد. متانت و صدای آرام او بر کسانی که در جلساتش شرکت می کردند، از جوان و میانسال و سالمند و زن و مرد تاثیر خاص می گذاشت و "اخلاق" که پیام اصلی سخنان ایشان بود، ذهن شنوندگان را درگیر می کرد. راز و رموز و اسرار در کلامش به گونه ای موج می زد که شنونده را به دنبال کشف و فهم دقیق عالی ترین مرتبه فهم معرفت دینی و اخلاقی در قوس تعالی روح و کلام و اخلاق برساند. علاوه بر اینها پاسخ های دیگری هم برای این سئوال وجود دارد که چرا مرحوم آیت الله عبدالله فاطمی نیا (1325-1401) اینچنین مخاطبانش را تحت تاثیر قرار می داد؟

زیرا کلامش مستند و دقیق بود و سعی می کرد مطالبش قابل استناد باشد. او نکات اخلاقی و عرفانی را با احتیاط نسبت به اینکه با خرافات قرابت نیابد بیان می کرد و تلاش داشت تا آنچه مطرح می کند به دور از پیرایه هایی باشد که به دین و تجربیات معنوی به خصوص برای جوانان ضربه می زند. از روضه مکشوف پر زجر و رنج اولیا برای گرفتن اشک و سوز و حال پرهیز می کرد بیان مرثیه به حد کافی مختصر و عمیقأ تاثیر گذار بود؛ شرح مازاد و مضاعف و خارج از عرف تقرب و تقدس نمی‌داد. حرمت کلام و کلمه در حد اعلی معرفت و ادب دینی رعایت می کرد و از به کار بردن واژگان غیر مودب و عرف عامیانه پرهیز می‌نمود.

ما امروز با دشواری انتقال تجارب معنوی مواجهیم و جامعه به ویژه نسل جوان در برابر روش های سنتی روی باز قبلی را نشان نمی دهد. ویژگی آیت الله فاطمی نیا اما توانایی بیان این تجارب به شکل مقبول این روزگار بود و بیانی شیوا و ساده که در عین حال به رموز توجه داشت. رمزهایی که ذهن جستجوگر را برای اندیشه و تدبر در نشانه ها و آیات خداوند فعال می کرد.

بیان استاد فاطمی نیا به نوعی محرک ذهن می شد به جای آنکه مخدر ذهن باشد. یعنی مشی ای را دنبال نمی کرد که افراد فارغ از ضرورت تفکر فقط گوش دهند و تبعیت کنند، بلکه به گونه ای صحبت می کرد که فرد از همه توان ذهنش برای درک مطلب استفاده کند و این بسیار با ارزش بود.

مشی آن استاد مویدی بود بر یکی از مهم ترین نگرانی هایش که دین دکانی برای بهره برداری های شخصی نشود و کسی نتواند برای منافع فردی و گروهی خود مردم را تحمیق کند؛ نکته ظریفی در تذکرات آن استاد فقید که مراقب باشید عده‌ای از مطالب دینی بهره برداری هایی نکنند که به اساس دین، اعتقادات و باورهای مردم لطمه وارد کند. در واقع نسبت به مشکلی انذار می دادند که متوجه همه جوامع دینی است. در چنین جوامعی خیلی ها در لباس وعظ و مدح می توانند آسیب های غیرقابل جبران به باورها وارد کنند.

در نقطه مقابل چنین جریانی، اما آیت الله فقید تلاش کرد تا بتواند نمونه ای از تاثیرعالی اخلاق بر انسان در رفتار و کلام را ارایه دهد؛ در تواضع و احترامی که برای مخاطب قائل بود و در کلامی که مخاطب را کم درک یا کمتر از خود تلقی نمی کرد. در حالی که این دست کم گرفتن مخاطب، متاسفانه در ادبیات رایج موجود آشکار است. به بازگشت و توبه اهل عصیان وغرق در گناه، ایمان داشت و بیش از آنکه اهل انذار باشد اهل بشارت و مبشر و انصاف بود و از غلو و مبالغه در بیان و کلام پرهیز و گریز کرده و مشفقانه نصیحت می کرد.

در بحث اصول اخلاقی همچنین حفظ آبروی افراد در کلام آیت الله فاطمی نیا بسیار مورد تاکید بوده و بر به ابعاد مختلف تاثیرات بی اخلاقی ها در بلند مدت و عاقبت به خیری فرد اتهام زننده هشدار می داد. این قبیل مطالب، مخاطب را به اندیشه وا می داشت. به نوعی که وقتی پای صحبت های او می نشستید شما را به یک بازیگری متفاوت در منش، رفتار، تفکر و رویکردها دعوت می کرد. این از آن جهت مهم است که در مخاطب و افرادی که دل به سخنانش دل می دادند بازخورد مثبتی را ایجاد می کرد. مشی و روش آن زنده یاد در واقع می تواند ظرفیت و روش مهم و موثری در ایجاد تحول فرهنگی و اجتماعی باشد؛ البته به شرط آنکه گوینده مانند آیت الله فاطمی نیا خود پایبند به آنچه می گوید باشد.

نکته دیگر اینکه استاد فاطمی نیا در مواضع اجتماعی خود فراجناحی و مورد پذیرش اکثر طیف های فکری، فرهنگی و اجتماعی بود که این برای جامعه ما از ضروریات است؛ جامعه ای که رو به تشتت و چند پاره شدن می رود و متاسفانه بسیاری از ظرفیت های نخبگی، تجربیات و سرمایه‌های انسانی و اجتماعی آن به راحتی با انگ های فرهنگی، سیاسی طرد می شوند. اما ایشان همیشه جامعه را کنار هم جمع می کرد و هنر سیره جد بزرگوارش را که به وحدت رساندن امت و تجمیع همه تنوع و تکثر جامعه بود، دنبال می کرد. به خاطر همین امروز، همه طیف ها درباره تاثیرگذاری شخصیتی و رفتاری ایشان صحبت می کنند. ای کاش چنین شخصیت‌هایی را بیشتر قدر بدانیم و بیشتر داشته باشیم.

در یکی از شب های احیا به تاکید مضاعف می‌گفت خداوند در این شب ها بیشتر دوست دارد تا او را به دو نام و عنوان صدا و ندا و مناجات کنند: در مرحله اول "یا اله العاصین" و در مرحله دوم "یا ارحم الراحمین" بود و می‌فرمود در این روش راز و رمز و سری از اسرار الهی نهفته است.

روح آیت الله فاطمی نیا در جوار اولیا خدا و جد بزرگوارشان صدیقه طاهره انشاالله شاد باشد وخداوند توفیق دهد به ما که لحظاتی را از کلامشان استفاده کردیم، بتوانیم کاربست سخنان آن استاد را در رفتار و زندگی بسط و توسعه دهیم و برای انسجام بیشتر اجتماعی جامعه و کشورمان تلاش کنیم. 

خطبه فدکیه ما را به تلاش برای یافتن حقیقت دعوت می‌کند

نکاتی درباره  خطبه تاریخی فدکیه 

معصومه ابتکار- در فرهنگ ما یک فرصت بزرگ به نام الگو‌های فرازمانی و فرامکانی وجود دارد؛ همه می‌دانیم که در یک زیست بوم به مربی، منتور و راهنما نیاز داریم تا کار خود را پیش ببریم و  این جفاست اگر فکر کنیم شخصیت بزرگی مثل حضرت زهرا سلام الله صرفا یک شخصیت تاریخی یا مذهبی بوده است.

البته شخصیت تاریخی و مذهبی ایشان جایگاه خودش را دارد، اما بخش مهم‌تر نقش ایشان جایگاهی است که در چالش ها و مشکلات  می‌تواند راهنمای ما باشد و  خطبه فدکیه یک رویکرد سیاسی، فرهنگی و اجتماعی دارد که در همه عرصه‌ها و زمان‌ها قابل استفاده و استناد است. شخصیت های معنوی در گذر زمان کمرنگ نمی شوند، بلکه برای شناخت آنها از ابزار مدرن باید استفاده کرد. ایشان یک الگوی رفتاری (role model) برای همه و یک شخصیت الهام بخش (inspirational)  برای بشر است.

حضرت فاطمه(س) در فضای سنگین سیاسی حاکم، شجاعانه و با بصیرت از حق دفاع کرده و در برابر انحرافی که اسلام را از حقیقت دور می‌کرد، هشدار دادند.  در شرایط ایجاد شده بعد از رحلت پیامبر(ص) و در برابر حمله‌ها و تحریفات تصمیم گرفتند این خطبه را در مسجد بخوانند؛  خطبه ای که در ادبیات عرب دارای جایگاه ویژه‌ای است، ولی در کشور ما کمتر به زبان روز مورد بررسی قرار گرفته است.  متاسفانه نوع نگاه سنتی و بلکه قشری به مذهب ارتباط با نسل جوان را دشوار کرده است. 

آن بانو در این خطبه به بحث تعقل اشاره می‌کنند و تفکر را مبنای اعمال و سخنان افراد بیان می‌کنند. اگر چه تسلط حضرت به تمام حوزه‌ها از جمله قرآن، دین، سیاست، شرایط اجتماعی و دغدغه ایشان نسبت به آینده در زندگی ایشان قابل ملاحظه است.

باید تسبیح خداوند در اعمال ما تجلی یابد، چنانچه می بینیم حضرت زهرا(س) در جملات بسیار بُرنده و تاثیرگذارشان ذره‌ای بی‌احترامی و توهین ندارند. خطبه فدکیه در عین اینکه می‌تواند الگویی برای کسانی که به دنبال حقیقت هستند، باشد، ترسیم گفتار اخلاقی برای همگان هم هست. به عبارت دیگر،  حضرت زهرا(س) در جملات بسیار برنده و تاثیرگذارشان ذره‌ای بی‌احترامی و توهین ندارند و ترسیم اخلاق برای نسل آینده باید از این رفتار زهرایی الگو بگیرد.

ایشان جمله بسیار کارآمدی  در خطبه دارد با این مضمون: «کسی که بهترین عبادت خود را برای خدا بالا بفرستد خدا هم بهترین سرنوشت را برای او می‌فرستد». درست است که عبادت به معنای راز و نیاز با خداست، اما باید بدانیم که خدمت به خلق و گره گشایی از بندگان خدا اگر با نیت خالص باشد قطعا عبادت بوده و از طرف خدا مورد قبول واقع خواهد شد. 

فدک را با هدف فشار اقتصادی بر اهل بیت از ایشان گرفتند، ولی خطبه فدکیه بسیار فراتر  به مسایل آن روز جامعه پرداخت؛ مسایلی که در هر دوره ای ریشه مشکلات موجود است و خطبه فدکیه ما را به تلاش برای یافتن حقیقت دعوت می‌کند.

متن  و ترجمه خطبه فدکیه در اینجا 

بازخوانی یک مصاحبه: تعلل مجلس در رسیدگی به لایحه "تامین امنیت زنان در مقابل خشونت"

وعده‌ها در حد اظهارنظر باقی بماند؛ مشکلات به لایه های پنهان جامعه منتقل می‌شود/ تصور برخی محدودیت‌ها برای جوان امروز قابل قبول نیست

ایلنا: معاون رییس‌جمهور در امور زنان و خانواده در دولت دوازدهم با اشاره به تدوین لوایح در دولت دوازدهم گفت: لایحه تامین امنیت زنان علیه خشونت براساس ضرورت واقعی جامعه شکل گرفته است و سیاسی نیست.

"معصومه ابتکار"در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا درباره اظهارات اخیر رییس قوه قضاییه مبنی براینکه قوانین باید به نفع زنان تغییر کند، گفت: در دوران دولت دوازدهم شاهد بیشترین تعداد لوایح و اقدامات حقوقی برای اصلاح قوانین به نفع زنان و خانواده بوده‌ایم. شاید شاخص‌ترین این لوایح؛ لایحه حفظ کرامت و تامین امنیت زنان در برابر خشونت بود که خوشبختانه این لایحه با همکاری قوه قضاییه اصلاح و نهایی شده و بعد از تصویب در دولت به مجلس ارسال شده و در حال حاضر در مجلس شورای اسلامی در حال بررسی است.

وی ادامه داد: انتظار ما این است که این لایحه با توجه به اینکه مورد تایید قوه قضاییه بوده با حداقل تغییرات در مجلس نیز تصویب شود. در کنار این لایحه ما حدود ۳۰ پیشنهاد که البته برخی به صورت پیشنهاد و برخی به صورت لایحه بود را در این دوره ۴ ساله تدوین کردیم. برخی از این لوایح مانند لایحه «تشدید مجازات پدر در صورت قتل فرزند» در دولت تصویب شد. این لایحه نیز با همکاری قوه قضاییه تدوین شد. همچنین لایحه‌ای که به مادران اجازه می‌دهد از حساب سپرده فرزندان برداشت کنند، تصویب شد. این لایحه نیز یک لایحه بسیار مهم بود و خوشبختانه این هم از دولت دوازدهم عبور کرده و به مجلس ارائه شده است و ما انتظار رسیدگی به هر سه لایحه را داریم.

اگر وعده‌ها در حد اظهارنظر باقی بماند، مشکلات را به لایه های پنهان جامعه منتقل می کند

معاون زنان و خانواده دولت دوازدهم با بیان اینکه این لوایح قطعا به بهبود وضعیت زنان کمک می‌کند، خاطرنشان کرد: این موارد مطالبه و خواست زنان است و خیلی از این موارد تبعیض‌های ناروایی را به وجود آورده است که نه شرعی، نه قانونی و نه انسانی است. برخی از این‌ تبعیض ها به دلیل مشکلات فرهنگی که در جامعه وجود دارد، ایجاد شده است مانند همین بحث خشونت که در حقیقت یک مشکل رفتاری و فرهنگی است و مشکلی است که فقط اختصاص به ایران ندارد و در دیگر کشورهای دنیا نیز وجود دارد و در بسیاری از کشورها شاید شدیدتر از کشور ما وقوع این پدیده ها را شاهد باشیم، ولی در نهایت قوانین و مقرراتی در این خصوص وجود دارد و این خیلی مهم است و ما هم باید قوانین و مقررات لازم را داشته باشیم و برای همین هم انتظار است که قوه قضاییه در این زمینه به صورت جدی ورود کند و می شود اظهار امیدواری کرد از این موضوع، اما با احتیاط چراکه اگر واقعا تبدیل به عمل نشود و صرف اظهارات باشد، کمکی نخواهد کرد و شاید در برخی از مواقع مشکلات را به لایه های پنهان منتقل کند.

 لایحه تامین امنیت زنان علیه خشونت براساس ضرورت جامعه شکل گرفته است

ابتکار با بیان اینکه لایحه حفظ کرامت و امنیت زنان علیه خشونت تقریبا نزدیک به یکسال است که در مجلس است، تصریح کرد: واقعا ضرورت دارد هرچه زودتر این لایحه به سرانجام برسد، چراکه این لایحه هم یک مطالبه است و هم براساس ضرورت واقعی جامعه شکل گرفته است. از طرفی ما لوایحی را کار کردیم که در قوه قضاییه به نتیجه نرسید مانند لایحه «برابری دیه زن و مرد» که مورد قبول واقع نشد، البته این مسئله یک بحث فقهی هم دارد و ما در ارتباط با مسائل فقهی برای بسیاری از قوانینی که نیاز به اصلاح دارد، نشست هایی را در قم برگزار کردیم چراکه باید ابعاد فقهی این موضوعات باز شده و کنکاش شود و به بحث گذاشته شده و باب اصلاح بسته نشود.

وی ادامه داد: امروز یکی از ضروریات جامعه ما این است که فقه پویایی لازم را در ارتباط با مسائل زنان و خانواده داشته باشد برای همین هم ما نشست های تخصصی متعددی را در قم برگزار کردیم که بسیار مورد توجه و استقبال صاحب نظران، هم حوزویان و هم دانشگاهیان قرار گرفت و امیدوارم دولت سیزدهم این رویه را بتواند ادامه دهد.

معاون رییس‌جمهور در امور زنان و خانواده دولت دوازدهم با اشاره به مشکلات مرتبط با قاضی‌های زن گفت: در دولت دوازدهم خانم‌هایی که در رشته‌های حقوق و زنانی که در رشته قضاوت تحصیل کرده بودند مکاتبه‌ای را با معاونت زنان داشتند و می‌گفتند در آزمون قضاوت سهمیه زنان یا دیده نشده و یا خیلی کم دیده شده است و نسبت به این موضوع اعتراض داشتند، من دو بار با رییس وقت قوه در این خصوص مکاتبه داشتم و خواستم به این درخواست خانم‌ها رسیدگی شود، چراکه یک مسئله بسیار مهم است. ما در بسیاری از موارد نیاز به قاضی زن داریم به ویژه در دعاوی خانوادگی زنان بهتر می‌توانند ورود کرده و کمک کنند اما متاسفانه اتفاقی نیفتاد.

بی‌توجهی به بحث حقوق زنان و مطالبات آن‌ها کمکی به تحکیم خانواده نمی‌کند

ابتکار درباره اصلاح قوانین مربوط به طلاق گفت: در مسئله طلاق باید بگویم ما بازنگری شروط طلاق و سخت‌تر شدن شرایط طلاق را بررسی کردیم البته در حال حاضر هم شرایطی وجود دارد اما کافی نیست و ما در این خصوص یک لایحه‌ای را تدوین کردیم که در کمیسیون لوایح موجود است، این لایحه مهم است و در واقع خیلی از لوایحی که ما تدوین کردیم می تواند بسیار کمک کننده باشد، از جمله همین شروط طلاق یا پیشنهاد دیگری در کمیسیون لوایح موجود است و درباره بحث گذرنامه و اجازه خروج زنان از کشور است که بسیار مهم است و اگر با رویکرد درستی به موضوع اجازه خروج زنان از کشور توجه نشود، از مواردی است که به خانواده لطمه می زند.

معاون رییس‌جمهور در دولت دوازدهم تصریح کرد: امروز نگاه زنان به جامعه در راستای تحولاتی است که در دنیا اتفاق افتاده و نگاه ها به دنیا و آینده تغییر کرده است و ما در چارچوب شرع مقدس می توانیم تغییرات خوب و مثبتی را در قوانین مربوط به زنان و قوانین مربوط به خانواده بوجود بیاوریم که به تحکیم خانواده و تنظیم و بهبود روابط عادلانه در داخل خانواده کمک کند. اما متاسفانه یک فضایی هم بوده و افرادی در برابر این تغییرات موضع گیری و جانبداری داشتند و برخی از این اصلاحات و تغییرات را غیرضروری می دانستند و اجازه ورود به آن را نمی دادند. به نظر من حتما باید فرصت بازنگری این مسائل داده شود و دولت سیزدهم مسئولیت سنگینی در این زمینه دارد و حداقل این است که هر چه از این پیشنهادها باقی مانده است را به نتیجه و ثمر برساند.

ابتکار با اشاره به تصویب لایحه حمایت از کودکان و نوجوانان گفت: دولت دوازدهم از مجلس درخواست کرد تا به لایحه رسیدگی کند و این موضوع باعث شد این لایحه در مجلس اولویت پیدا کند و در صحن مطرح شد، همچنین دولت کمک کرد تا بالاخره مجلس این لایحه را تصویب کند. همچنین با پیگیری دولت آیین نامه اجرایی برای آن نوشته و اجرایی شد و آموزش این قانون و اصلاحاتی که باید در مقررات دیگر انجام می شد تا این قانون اجرایی شود، توسط پیگیری های دولت انجام شد و این خیلی اتفاق بزرگی بود.

"ازدواج" برای زنان القای محدودیت می‌کند

ابتکار با بیان اینکه همچنین دولت دوازدهم تلاش کرد تا لایحه تامین امنیت زنان در مقابل خشونت هم سریعتر به مجلس برسد، گفت: البته در همان ابتدا مجلس کمی تعلل کرد اما الان انتظار است که به این لایحه رسیدگی شود، چراکه این بحث‌ها، بحث‌های سیاسی نیست و مطالبه عموم زنان جامعه است و بی‌توجهی به بحث حقوق زنان و جایگاه زنان و مطالبات آن‌ها کمکی به تحکیم خانواده نمی‌کند یعنی عده‌ای تفکری دارند که اگر به این موضوعات توجه کنیم، این‌ها بنیان خانواده را تضعیف می‌کند در حالی که اینطور نیست و بسیاری از این مشکلات به خاطر عدم اصلاح این قوانین و این موضوعات است به طور مثال در موضوع طلاق یا گذرنامه یا محدودیت‌های دیگری که به شکل ناروا در خانواده وجود دارد و یا بحث خشونت یا موارد دیگر باعث شده که جوانان دیگر رغبتی برای ازدواج نداشته باشند، چراکه فکر می‌کنند حقوق و آزادی‌هایشان در چارچوب ازدواج گرفته می‌شود.

او افزود: ازدواج یک پیمانی است که شرایطی را برای کسانی که این پیمان را پذیرفته‌اند حاکم می‌کند. اما لزوما این بحث محدودیت نیست و اتفاقا زمینه‌‌های دیگری را برای رشد و پیشرفت افراد و اعضای خانواده بوجود می‌آورد و دریچه‌های دیگری را برای ارتقا و پیش‌رفتن باز می‌کند. اما متاسفانه در برخی از موارد شاهد هستیم که نوع نگاه و نوع قوانین به گونه‌ای است که القای محدودیت می‌کند و این برای جوان امروزی دیگر قابل قبول نیست.

تامین اعتبار برای وثیقه مادران زندانی معسر برای استفاده از پابند

وی در بخش دیگری از صحبت‌های خود در خصوص زندان‌ها نیز گفت: در این خصوص مکاتبات و پیگیری‌هایی با قوه قضاییه داشته‌ایم. بعد از بازدیدهایی که از زندان‌های زنان در سراسر کشور داشتم که ۱۵ بازدید بود، در نهایت با توجه به بررسی شرایط در این زندان‌ها از قوه قضاییه درخواست کرده بودیم که زنانی که زندانی هستند و مادر هستند و امکان گرفتن رای باز و استفاده از پابند الکترونیک را دارند، معرفی شوند و برای این افراد اقدامات لازم انجام شود. قوه قضاییه نیز در این زمینه اقداماتی کرد، اما منتهی شد به این که این افراد در صورتی که حکم‌شان اجازه دهد باید وثیقه ۳ میلیون تومانی بگذارند تا بتوانند از پابند استفاده کنند ما در معاونت نیز به این موضوع ورود کردیم و اعتباری امسال برای این موضوع در نظر گرفته بودیم برای اینکه بتوانیم با تامین این وثیقه از زنانی که مادر بوده و معسر هستند و می‌توانند از این حکم استفاده کنند حمایت کنیم.

نمی‌توان به یکباره ده هزار مدیر زن را نادیده گرفت

معاون امور زنان و خانواده ریاست جمهوری در دولت دوازدهم در پاسخ به این سوال که به نظر شما آیا اقدامات معاونت زنان دولت دوازدهم در دولت سیزدهم ادامه پیدا می‌کند، گفت: در این مقطع به نظر می‌رسد که رویکردها، رویکردهای مثبتی باشد و امیدوارم که این مسیرها ادامه پیدا کند چراکه این‌ها یک سری اقدامات ضروی بود که انجام شده است و حاصل زحمات افراد و کار جمعی بوده و جهت‌گیری سیاسی نداشته‌اند. البته توجه به مسائل زنان ممکن است در یک دولتی بسیار بیشتر باشد و یک تفکری اعتقاد به این موضوع داشته باشند و تفکر اعتدال و اصلاحات در واگذاری مدیریت به زنان و ارتقاء جایگاه زنان و توجه به زنان پیشگام بوده است و این غیرقابل انکار است. اولین زن در دولت اصلاحات وارد کابینه شد و از این طریق راه را برای زنان باز کرد و یا اینکه در موضوع مدیریت در دولت داوزدهم یک افق جدیدی برای زنان باز شد و ۲۵ درصد مدیران دولت با رعایت شایستگی و توانمندی‌ها از بین زنان انتخاب شدند. این موارد غیرقابل بازگشت است و نمی‌توان به یکباره ده هزار مدیر را نادیده گرفت البته ممکن است هم بشود اما یک ضربه بسیار سنگینی است. اما من بسیار امیدوارم این مسیر ادامه پیدا کند و باتوجه به صحبت‌های رییس قوه و همکاری ایشان بتوان بسیاری از این لوایح را پیش برد و به نتیجه رساند.

دانشگاه و روز دانشجو در افق تحولات

معصومه ابتکار: مسیر سعادت و یا شکست ملت ها حتما از مسیر علم و دانایی عبور می کند و دانشگاه یکی از گذرگاههای مهم این مسیر است. دانشگاههای موفق آنهایی هستند که ملت، جوانان و کشور را از گردنه ها و شرایط حساس و خطرناک با علم و دانایی و ایجاد امید و افزایش سطح آگاهی عبور می دهند. این، هم به مفهوم کسب قله ها و پیشرفت های علمی پژوهشی و هم به مفهوم کسب مهارت های انسانی و خوب زیستن است که اکنون مهارت های حرفه ای و کسب و کار نیز به آن اضافه شده و اهمیت بسیاری دارد.

16 آذر در تاریخ معاصر ما ایرانیان، به خاطر ایستادگی جمعی از دانشجویان و اساتید در مقابل استعمار زدگی به روزی نمادین تبدیل شده است. از چنین نماد افتخار آفرینی باید استفاده کرده و در هر برهه ای با توجه به شرایط و نیازهای کشور به الزامات وجود دانشگاه و دانشجوی مستقل، جسور و آینده ساز اشاره کرد.

دانشگاه نسل معاصر امروز دانشگاهی است که بتواند کارآفرین دانشمند تحویل جامعه دهد و مسیر کارآفرینی را از طریق تحولاتی که به کاربست فناوری های نوین منجر می شود، پیش ببرد. در دولت 11 و 12 به کارآفرینی و رشد و توسعه شرکت های دانش بنیان و ایجاد فرصت های کارآفرینی برای حضور جوانان در این عرصه توجه و امیدهای فراوانی ایجاد شد، اگر چه کافی و فراگیر نبوده و نیازمند تداوم و توسعه است. بنابراین حمایت کافی دولت ها از فضاهای کارآفرینی رشد دهنده و شتاب دهنده ها ضرورت داشته و باید بخش قابل توجهی از اعتبارات ملی در بودجه ها به این امر اختصاص یابد. همچنین در دولت قبل دانشگاهها توانستند تجهیزات دانشگاهی و آزمایشگاهی خود را تکمیل کنند، ولی کافی نیست و مشکل اعتبارات آموزشی در رشته هایی که پایان نامه ها و پژوهش های آزمایشگاهی دارند بخاطر رشد روزافزون قیمت ارز و مشکلات بازار به فرآیندها آسیب می زند. پژوهش نامه های علوم تجربی نیز بخاطر اعتبارات اندک به اندازه کافی حمایت نمی شود. این شرایط می تواند انگیزه های دانشجو را تضعیف کند.

در علوم تجربی نیز ضرورت اینکه ما همراستای مرزهای دانش برای پیشبرد امور کاربردی و پاسخگویی به نیازهای کشور باید بتوانیم حرکت کنیم برای همه کم و بیش روشن است، ولی دقت و توجه بیشتر دانشجویان و دانشگاهیان را می طلبد که کارهای پژوهشی و علمی با کیفیت لازم صورت گیرد و آنچه از روند خطرناک پایان نامه سازی و مدرک سازی شنیده می شود، متوقف شود.

همه می دانیم کارکرد و ظرفیت دانشگاهها بسیار بالاست، ولی بهره مندی از این ظرفیت الزاماتی مثل اختیارات و امکانات دارد تا دانشجو بتواند نقش آفرینی خود را افزایش دهد و در فرآیند توسعه پایدار برای جامعه مفید باشد.

از جمله الزامات  اینکه: دولت ها بیش از هر ارگان و ساختاری موثر هستند و فراهم کردن شرایطی که دانشگاهها بتوانند ظرفیت های انسانی عظیم کشور را برای توسعه و پیشرفت پای کار آورند، نیازمند فضای بالنده، سالم، آزاد و با نشاط برای فعالیت علمی است. دانشجو و استاد باید احساس کنند در فضای آزاد برای تضارب آرا و تفکر نقادانه قرار دارند. بدترین آفت ها برای فعالیت علمی و دانشگاهی برخورد امنیتی در بحث تفکر و اتهام زدن به اساتید بخاطر طرح موضوعات یا ارایه مباحث نظری بوده که می تواند دانشگاه را به سمت بی تفاوتی، نا امیدی و بی علاقگی نسبت به علم و تحقیق و پژوهش ببرد. بنابراین چنین خطری باید مورد توجه دولت ها قرار گیرد تا فضای دانشگاه نه از زاویه امنیتی و مسائل خاص، بلکه از زاویه ظرفیت عظیم علمی و فرهنگی کشور دیده شود.

از این جهت بحث آزادی بیان بسیار مهم بوده و تاکیدات مقام رهبری برای توسعه کرسی های آزاداندیشی در دانشگاهها به شکل درست اجرا نشده است. هنوز اخباری دال بر محدودیت برای اساتید چه در مراحل انتخاب و گزینش و چه در مراحل بعدی کاری وجود دارد، به خصوص زمانی که از روش های فراقانونی برای القا برخی سیاست ها و حتی تحمیل فرا ضابطه افراد خاص به عنوان اساتید دانشگاه استفاده می شود. این ضربه ای جدی و از دلایل مایوس شدن و حتی مهاجرت نخبگان است که بعضا مشاهده می شود.

به علاوه، دانشگاه فرصت بزرگی برای رشد و اعتلای فرهنگی و معرفتی جامعه بوده، اما این نیز در فضایی با نشاط امکان دارد. البته مشکلات ناشی از پاندمی کرونا، بسیاری از فرصت ها در دانشگاهها و نیز کل جامعه را تحت تاثیر قرار داد و مشکلات اقتصادی برای دانشجویان به دنبال داشت که سبب دور شدن دانشگاهها از فعالیت تشکل های دانشجویی شد و بسیاری از فرصت های رشد برای دانشجویان را نابود کرد؛ اگرچه انجمن های دانشجویی قبل از کرونا نیز تحت تاثیر یک سری سیاست ها از حمایت ها و آزادی های لازم برخوردار نبودند و فعالیت تشکل های غیر همسو محدود و دشوار بود.  

مهارت های زندگی امروزه از موضوعات مهم برای دانشجویان است. در دوره دانشجویی باید مهارت های تفکر خلاق، مهارت های حل و فصل اختلاف و مهارت های گفتگوی موثر را فرا گرفت؛ فراگرفتن اینها برای همه افراد جامعه ضروری بوده و دانشگاه بهترین مکان برای آن است. این مهارت ها در کنار مهارت های کارآفرینی و ایجاد اکوسیستم های لازم برای رشد کسب و کار دانش بنیان که به آن اشاره شد مکمل یکدیگر هستند. ما در دولت 12 در قالب طرح هایی مانند کمند (کار، مهارت، نوآوری) برای دختران دانشجو و طرح سفیران فرهنگی حرکت کردیم که باید در سطوح و رشته های مختلف در سراسر کشور تداوم یابد. از زمینه های تحول، همچنین اجرای طرح های مدیریت سبز با همکاری دانشجویان است که در دولت 11 مورد حمایت دولت قرار داشت و علاوه بر نشاط و تحرک سبب رتبه بندی جهانی برای دانشگاههای فعال ایرانی شد. مدیریت سبز خود از ظرفیت های دانشگاه برای الگوسازی عملی حفاظت از محیط زیست است.

اگر چنین فضا و الزاماتی فراهم شود و امکان تضارب آرا، طرح دیدگاههای اجتماعی و فرهنگی و حتی سیاسی در دانشگاهها وجود داشته باشد حتما دانشجو نقش کلیدی و بسیار موثر در تحولات جامعه ایفا کند.

این را نیز ناگفته نگذارم که از الزامات مهم در این بحث، رعایت شان و حقوق دانشگاهیان اعم از دانشجو و اساتید بوده که مهم ترین تبلور آن مدیریت دانشگاه است. سال هاست نقش اساتید در انتخاب مدیران دانشگاهها مد نظر و از مطالبات جامعه دانشگاهی بوده که در فراز و نشیب های سیاسی مورد بی توجهی قرار می گیرد و برای پویایی فضای علمی کشور نگرانی به وجود می آورد. آنچه  اهمیت دارد اعتماد متقابل و حفظ کرامت و عزت نفس دانشگاهیان و تسهیل شرایط ورود موثرتر دانشگاه به عرصه حل مشکلات کشور و افق گشایی برای آینده روشن است.  

مهم ترین اولویت معاونت زنان و خانواده در دولت 11 و 12 تحقق عدالت جنسیتی بود

مهم ترین مطالبه زنان براساس پژوهش ها، پیمایش ها و نظرسنجی ها در دولت های یازدهم و دوازدهم بحث "عدالت" بوده است. بنابراین تامین عدالت در حقوق و جایگاه زن ایرانی با توجه به نگاه پیشروی دینی و قانون اساسی مد نظر قرار گرفت و به آن از منظر نیاز امروز و آینده نگریسته شد. در این نگاه با تمرکز بر عدالت جنسیتی زمینه سازی های لازم در دولت 11 و 12 انجام شد و طی چهار سال اخیر به طور مشخص شاخص های عدالت جنسیتی تصویب و براساس آنها 31 برنامه عملیاتی برای استان ها تدوین شد. همچنین براساس این شاخص ها هر دستگاهی برنامه های خود را برای تحقق عدالت جنسیتی در 8 محورآموزش و پژوهش، سلامت تندرستی، حقوق و امنیت، جمعیت و خانواده، کار و اقتصاد، حمایت های اجتماعی، سیاست و فرهنگ تدوین کرد و اینچنین در سطح ستاد و استان ها تحقق عدالت جنسیتی از اواخر سال 98 به اجرا درآمد. همچنین سامانه رصد و پایش اجرای آن راه اندازی شد که توسط آقای دکتر روحانی رییس جمهور وقت افتتاح وعملا رصد و پایش شاخص ها نیز آغاز شد.

اکنون انتظار است این مسیر و تقویت برنامه های استانی عدالت جنسیتی در دولت کنونی تداوم یابد و با توجه به اینکه زیرساخت ها و ریل گذاری خوبی در این زمینه انجام گرفته، دولت سیزدهم می تواند برای تحقق عدالت جنسیتی تلاش کند. فراموش نکنیم عدالت از آرمان های مهم انقلاب اسلامی و خواست همیشگی مردم است. پس مباد که در افت و خیزهای سیاسی و اقتصادی؛ عدالت جنسیتی فراموش نشود.

در این مسیر حضور زنان در مدیریت کشور نیز از مسایل مهم مورد مطالبه و از شقوق عدالت محسوب می شود. کشوری که نتواند از تجربیات و توان مدیریتی زنان به نحو شایسته استفاده کند، در واقع خود را از بخشی از سرمایه انسانی اش محروم کرده است. خوشبختانه با برنامه ریزی ها و مصوبه هدف گذاری اختصاص 30 درصد پست های مدیریت کشور به زنان در دولت دوازدهم که تا حدود 25 درصد آن محقق شد، حدود 100 زن معاون وزیر یا همتراز آن، 16 معاون استاندار زن، 5 سفیر زن و در مجموع بیش از 10 هزار زن مدیر در سطوح مختلف وارد چرخه مدیریت شدند. حالا دیگر بهانه ای با عنوان نبود زنان با تجربیات سطوح عالی مدیریتی وجود ندارد و انتظار می رود دولت سیزدهم از این ظرفیت استفاد کند. 

همچنین لوایح و پیشنهاداتی که در حوزه زنان طی سال های اخیر ارایه شد، هدفش تحقق عدالت در ابعاد قانونی و بهبود شرایط حقوقی زنان در خانواده و جامعه بوده که شامل حدود 30 پیشنهاد و لایحه است. برخی از این لوایح اکنون در مجلس شورای اسلامی، تعدادی در مراحل مربوطه در دولت و تعدادی نیز در قوه قضاییه است. بعضی هم مراحل کامل تصویب را گذرانده و انتظار می رود اجرایی شدن آنها تسریع شود؛ مانند قانون تامین تابعیت ایرانی برای فرزندان حاصل از ازدواج زنان ایرانی با مردان خارجی و لایحه بسیار مهم حمایت از کودکان و نوجوانان. امیدوارم لوایح دیگرهم مورد پیگیری قرار گیرد و از جمله هر چه زودتر شاهد تصویب لایحه حفظ کرامت و حمایت از زنان در مقابل خشونت باشیم که ماههاست در مجلس شورای اسلامی در نوبت است. 

موضوع مهم دیگری که باید به آن اشاره کنم تدوین، تصویب و ابلاغ شاخص های خانواده و برنامه هدفمند و اجرایی دستگاهها برای خانواده بوده که در دولت قبل صورت گرفت و گام هایی هم برای اجرایی سازی دولت دوستدار خانواده برداشته شد. امید است آن روند نیز استمرار یابد. زیرا حمایت از خانواده اساس توانمندسازی انسانی و اجتماعی بوده و همانقدر که برای هر دولتی موضوع اقتصاد مهم است، مهارت خوب زیستن و مهارت های ارتباطی که از هدف گذاری های دولت دوازدهم بوده نیز اهمیت دارد و باید مد نظر قرار گیرد تا شاهد تحولات مثبت در جامعه و میان اقشار مختلف زنان و دختران عزیز ایران زمین باشیم. انشاالله